Türkiye'de 1980 yılından sonra bir daha rastlanmayan ancak Rize'de Cumhuriyet döneminde birçok kişinin ölümüne yol açan kancalı kurt hastalığı, ilginç bir detayı gün yüzüne çıkardı. O dönemde şehirde ayakkabısız gezmenin yasaklandığı ortaya çıktı. Peki, bu hastalığın sebebi neydi ve Rize'de neler yaşandı?

Kancalı Kurt Hastalığı: Rize'nin Kabusu

Cumhuriyetin ilk yıllarında Doğu Karadeniz'in incisi Rize'de baş gösteren salgın hastalıklar, Rizelilerin hayatını olumsuz etkilemişti. Bu hastalıklardan biri olan kancalı kurt hastalığı, şehir merkezinde ayakkabısız gezmeyi yasaklayarak tarihe geçti. Yasağın nedeni ise hastalığın, köylerde gübreler yüzünden bulaştığı toprağa yalınayak basan vatandaşlar arasında yayılmasıydı. Tedavi edilmediği takdirde karın şişliğiyle başlayan bu hastalık, 3 yıl içinde ölümcül sonuçlar doğurabiliyordu. Bu nedenle dünyada sadece 8 ülkede, Türkiye'de ise yalnızca Rize'de görülen bu hastalık için özel bir hastane kuruldu.

Dönemin koşullarında, hastalığın yayılmasını engellemek amacıyla bir dizi önlem alındı. Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün doktoru olan Doktor Asım Arar'ın hazırladığı rapor doğrultusunda, şehirde ayakkabısız gezme yasağı dışında tedavi zorunluluğu ve hastalığa yakalanıp tedavi olmayanları bildirme zorunluluğu gibi uygulamalar hayata geçirildi. Ayrıca, hastalığa yakalananların tedavisi için gerekli ilaçlar, Rize'de kurulan Kancalı Kurt Hastalığı Hastanesi'nde ücretsiz olarak dağıtıldı.

Hastalığın Kökeni ve Yayılması

Rizeli Araştırmacı-Yazar Recep Koyuncu'nun araştırmalarına göre, hastalığın Rize'ye Kurtuluş Savaşı döneminde giren Rus askerlerinin emrinde çalışan Çinli yol işçileri tarafından getirildiği düşünülüyor. Koyuncu, "Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Rize bölgesinde meydana çıkan en büyük dert hastalıklardır. 1931 yılındaki raporlardan öğrendiğimiz kadarıyla Rize'nin nüfusunun yüzde 67'sinde bulunan ‘kancalı kurt hastalığı' diye adlandırılan bir hastalık mevcuttu. Bu hastalık Rus ordusunda çalışan Çinli işçiler tarafından Rize şehrine bırakılmıştır," ifadelerini kullandı.

Hastalığın yayılma sebepleri arasında yöredeki insanların ormanlarda çürümüş yaprakları ve tuvalet kuyularından elde ettikleri gübreleri tarım ürünlerinde kullanmaları gösteriliyor. Yalınayak gezen insanların ayaklarındaki nasırlardan vücuda giren parazitler, tedavi edilmediği takdirde ölümcül sonuçlara yol açabiliyordu.

Geçmişten Günümüze Kancalı Kurt Hastalığı

Rize'de o dönemleri yaşayanların hala anlattığı kancalı kurt hastalığı, şehirde ilginç önlemlerin alınmasına neden olmuştu. Yaşlıların anlattıklarına göre, köylerden şehre gelen insanlar, çarşıya yakın mahallelere kadar yalınayak gelir, ayaklarını yıkayıp çarıklarını giyerek çarşı merkezine girerlermiş. 1932 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından dağıtılan bildirilerde, yalınayak gezmek kesinlikle yasaklanmıştı.

• Hastalığa yakalananların tedavisi zorunlu tutulmuştu.
• Hastalığa yakalananları bildirmeyenler cezalandırılıyordu.
• Tüm ilaçlar ve tedavi masrafları devlet tarafından ücretsiz karşılanıyordu.

1935 yılındaki raporlara göre, sadece Rize'de 138 bin 468 kişi bu hastalık nedeniyle tedavi görmüştü. Hastalığı tedavi eden Asım Arar, aynı zamanda Atatürk'ün özel doktorlarından biriydi ve Türkiye'de veremle mücadele çalışmalarına öncülük etmişti.

Kancalı kurt hastalığı, Rize'nin yakın tarihinde önemli bir yer tutuyor. Hastalığın 1980 yılından itibaren Türkiye'de görülmemesi sevindirici olsa da, o dönemde yaşananlar ve alınan önlemler hala hafızalarda tazeliğini koruyor.